|
|
|
|
|
13 december2020 - " Wees elkaar niets schuldig behalve liefde "
13 december2020 - " Wees elkaar niets schuldig behalve liefde "
Carola_Dahmen_100.jpg) 
Gemeente,
Wij zijn allemaal corona-moe. Regel-moe. Persconferenties-moe. Thuis-blijven-moe. Afstand-houden-moe. Mondkapjes-moe. Rutte/de Jonge-moe. Overheids-moe.
In de wandelgangen en in de pers wordt dan ook de vraag fel bediscussieerd hoe je kerst viert en of je de corona-regels aan je laars lapt of niet. Of je de gordijnen dicht doet of dat je de familie-etentjes verdeelt over de verschillende feestdagen. Er wordt geteld, tellen de kinderen nu mee of niet en tot welke leeftijd? En wie gaat dan bij wie op bezoek en heeft dat eigenlijk wel nut om je aan de regels te houden? Er wordt gevreesd dat met de kerst ook het virus hoogtij gaat vieren, maar ja, als de buren het toch ook doen…En heb je 10 dagen quarantaine ervoor over om kerst met je familie in het buitenland te vieren en wie controleert dat eigenlijk of je echt in quarantaine blijft?
“Iedereen moet het gezag van de overheid erkennen, want er is geen gezag dat niet van God komt.” Aldus de bijbel…
Dit hoofdstuk dat Paulus zo’n 2000 jaar geleden als brief schreef aan de gemeente in Rome is in de loop van de tijd vaak, al te vaak verschrikkelijk misbruikt. Je moet je aan het gezag onderwerpen, je koest houden. Kleinzielige burgerlijkheid is hiermee in de hand gewerkt. Meelopen en niet opstaan tegen de meest verschrikkelijke regimes. Onlangs nog heeft onze kerk, de Protestante Kerk in Nederland, openbaar schuld belijdt dat ze niet actief genoeg was in het verzet tegen het Nationaalsocialisme en de Jodenvervolging tijdens de tweede wereldoorlog.
Gezag voor de overheid? Gezag voor instanties, grootheden boven je die je blind moet volgen: ik ben er allergisch tegen. Moeten we Romeinen 13 niet maar beter uit de bijbel schrappen, in de kast zetten, er niets mee doen? Komt er niet meer kwaad uit dan goed als we de “overheid erkennen”? Zo’n tekst van Paulus werkt dan ook zwaar op mijn zenuwen. Zeker nu, want net zoals iedereen ben ook ik corona-moe, overheids-moe, gedoe-moe.
Ik heb me de laatste paar weken intensief beziggehouden met de Romeinenbrief van Paulus, in de interpretatie van Karl Barth. Karl Barth was een Zwitserse theoloog, misschien wel de meest invloedrijke Europese theoloog van de 20e eeuw. Hij was, samen met andere bekende figuren zoals Dietrich Bonhoeffer en Martin Niemoeller, een verzetsman tijdens de Tweede Wereldoorlog die probeerde om de kerk te bewegen om niet het gezag van het Nationaalsocialisme te erkennen. Om Jodenvervolging een halt toe te roepen, om solidair te zijn met Israël. En niet alleen met Israël, maar met allen die kwetsbaar zijn. Om niet weg te kijken, niet te zwijgen zoals dat gedicht van Martin Niemoeller zo indrukwekkend vertelt:
Toen de nazi's de communisten arresteerden, heb ik gezwegen;
ik was immers geen communist.
Toen ze de sociaaldemocraten gevangenzetten, heb ik gezwegen;
ik was immers geen sociaaldemocraat.
Toen ze de vakbondsleden kwamen halen, heb ik niet geprotesteerd;
ik was immers geen vakbondslid.
Toen ze de Joden opsloten, heb ik niet geprotesteerd;
ik was immers geen Jood.
Toen ze mij kwamen halen
was er niemand meer, die nog protesteren kon.
Karl Barth was trouwens sociaaldemocraat, had ook sympathie voor het communisme, had een hekel aan kleinburgerlijkheid, was een ongelofelijk intelligente theoloog en zeker geen mak schaap dat de regels van de overheid volgt zonder na te denken, alleen maar omdat de instantie boven je het zegt. Zijn herziene commentaar op de Romeinenbrief die wereldberoemd is geworden schreef hij in 1922. Revolutie zat in de lucht en daar was Barth zeker niet vies van. Als rode dominee ging hij in zijn gemeente in Safenwil in Zwitserland de arbeiders op zondag middag uitleggen wat hun rechten zijn.
En toch, Barth valt Paulus bij: Inderdaad, je moet het gezag van de overheid erkennen. De overheid is ingesteld door God. Revolutie, opstand tegen de instanties boven je, Barth zag er niet al te veel heil in om dat te doen.
Maar dat wil niet zeggen dat de overheid feilloos is, dat de overheid alleen maar goed doet. Niet voor niets las Barth en lazen wij vandaag de laatste zin uit hoofdstuk 12 erbij: “Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede. Iedereen moet het gezag van de overheid erkennen.”
Met andere woorden: de overheid is niet het goede, in tegendeel, ook aan de overheid kleeft kwaad. De overheid heeft niets met Gods koninkrijk, met de hemel, met gerechtigheid te maken, het is slechts noodzakelijk kwaad. Noodzakelijk. Niet meer, maar ook niet minder.
Want wat gebeurt er, vraagt Barth zich af, als je tegen de overheid ingaat. Als je de regels aan je laars lapt, als je in opstand komt, de revolutie uitroept? Uiteindelijk gebeurt het volgende: de revolutie wordt het nieuwe gezag, wordt overheid, wordt net zo slecht of misschien nog slechter dan wat er daarvoor was. Denk maar aan de Franse revolutie die eindigde in de Terreur onder Robespierre. Of ken je nog het satirische boekje “Animal Farm” van George Orwell waarin de revolutie op de boerderij eindigt in het communistische terreurbewind van de varkens? De kritiek van het communisme dat begon als beweging voor gerechtigheid, als emancipatie van de arbeiders en hen die onderdrukt werden en eindigde in de vorige eeuw met massa-moorden en leven in onvrijheid. De onderdrukte wordt zelf onderdrukker – dat is volgens Barth vaak, te vaak wat er gebeurt bij een revolutie, bij een opstand tegen de overheid, hoeveel sympathie je ook kunt hebben voor de idealen van de opstandelingen.
Natuurlijk is dit niet zo zwart-wit en zijn er uitzonderingen. Zo zijn er grenzen om het gezag van de overheid te volgen. Hitler en het nationaalsocialisme was zeker zo’n uitzonderlijk gruwelijke overheid die dusdanig kwaad was, dat het goede doen noodzakelijk betekende om in opstand te komen. En Barth was, zoals gezegd, een van de theologen die in opstand kwam tegen het Nationaalsocialisme.
En toch blijft hij erbij: je moet het gezag van de overheid erkennen en daarin volgt Barth Paulus, de auteur van de Romeinenbrief, die het voor het eerst zei over de overheid in Rome, met het Romeinse recht. Wel…Romeinse recht? Vaak, te vaak was het onrecht in het Romeinse rijk. Jodenvervolging, christenvervolging, willekeur, militarisme – het Romeinse recht kende zijn schaduwkanten. Het leven voor de christenen in Rome was allesbehalve rustig en vredig.
De veiligheid, de rechten, de mogelijkheden die wij in het democratische Nederland kennen is een luxe die de meeste mensen vandaag en door de geschiedenis heen niet kennen. En dan wil ik niet zeggen, dat het allemaal tof is in Nederland. Ook hier is armoede, onrechtvaardigheid, wordt er te veel naar de sterken en rijken geluisterd en worden de armen en kwetsbaren de slachtoffers van de economie. Maar dat een stem uit de geschiedenis die leed onder de overheid ons toeroept dat wij de overheid moeten respecteren – dat is op z’n minst iets om over na te denken als we ons druk erover maken of we met kerstmis de corona-regels volgen of niet.
Paulus en Barth, het zijn denkers die niet zomaar blind buigen voor overheidsgezag. Maar zij zeggen: een politieke revolutie brengt niet per se meer gerechtigheid. Het brengt ons niet per se, altijd – en nogmaals: uitzonderingen daargelaten - dichter bij vrede. Gods koninkrijk kunnen wij, wij mensen met onze handen en voeten niet bouwen. Daarvoor zijn wij te ver verwijderd van God. Daarvoor zijn wij te bang, te kleinzielig, te druk met ons eigen gedoetjes.
Wij mensen hebben geen benul wat hemel op aarde betekent, wat vrede van God wil zeggen, welke revolutionaire kracht in liefde schuilt.
En hier komt het: Paulus en Barth, ze roepen de revolutie uit. Niet de revolutie tegen de overheid. Niet de revolutie tegen de regels. Niet de eigen wijsheid, maar ze roepen de revolutie van de liefde uit. “Wees elkaar niets schuldig, behalve liefde”.
De liefde – het is een onmogelijke mogelijkheid voor ons mensen. Een dimensie in ons bestaan waar God, Christus als een bliksem kan inslaan.
Ook aan de liefde kleeft vaak egoïsme, zelfbelang, oneigenlijke motieven. Lief hebben we maar al te vaak wie op ons lijkt. De vreemdeling, de kwetsbare, zij met wie je liever niet gezien wordt, die kunnen we maar moeilijk liefhebben, zo weten we uit psychologisch onderzoek. En liefde kan bevriezen door angst en jaloezie en controle, door de vrijheid van een ander niet te respecteren en de geliefde om te willen buigen naar je eigen beeld en gelijkenis. Aan de liefde kleeft vaak het al te menselijke.
En toch: de liefde is een onmogelijke mogelijkheid. Het grootste gebod, de kern van het geloof van Israël en zo ook van ons geloof. Want in de ander, in jezelf kom je niet alleen een mens tegen die niet weet hoe je lief moet hebben. Die niet weet wat liefde eigenlijk is. Maar in de ander, in jezelf, in ieder mens, ja zelfs in de grootste sukkel, de vijand, hem, haar die je van je grond van je hart veroordeelt, in elke mens kom je de Ene tegen die jou hoe dan ook liefheeft, bemint, in de ogen kijkt en zegt: jij, jij bent een geliefd mens van mij.
Wie je ook bent, wat je ook doet of hebt gedaan, de Ene in ieder mens, de verborgene, de liefde – daar is God aanwezig als nergens anders. Daar wordt de hemel waar. Daar kussen recht en vrede elkaar. Daar wordt God geboren, als de onmogelijke mogelijkheid. Daar vindt de revolutie van de liefde plaats die de kwetsbaren beschermt, de rechtelozen recht verschaft, de bevreesden opbeurt, de gevangenen bevrijdt en de verlorenen redt uit diepste nacht.
Wordt wakker, roepen ze ons toe vanuit de geschiedenis. De nacht loopt ten einde, de dag is naderbij. Zo dicht als nooit tevoren. In het kind in de kribbe, in de grond van ons hart, in de ogen van de ander, de vreemdeling, de kwetsbare, in de roep, het goddelijk appel, de vraag om liefde van de andere kant. Ja zelfs verborgen in het gelaat van de vijand is de Ene, de liefde steeds weer de onmogelijke mogelijkheid.
Waar God spreekt, altijd weer spreekt, van de dag die komt, van de vrede die daagt, van de toekomst die ons wenkt, van de liefde en vrede die alle verstand te boven gaat, daar kan het gebeuren dat ook wij liefhebben. Daar kan het gebeuren dat we voor een kribbe, een voederbak staan. Dat we ons buigen voor dat wat oneindig kwetsbaar, oneindig weerloos is. Waarvoor we alles moeten opofferen, ons geld, ons goed. Dat we moeten beschermen, koesteren, waarmee we ons moeten omkleden.
Dat kind in de kribbe dat ons vrede brengt, ware liefde, dat ons bevrijdt uit de diepste duisternis en ons een toekomst geeft, weergaloos, waarop we niet hadden durven te hopen.
En dan rest er nog een vraag: wat doen we met kerst? Wees elkaar niets schuldig, behalve de liefde. Een betere raad is er niet.
Amen
| | terug
|
| |
|
|
|
|
28-07-2024
om
10.00 uur2kerk4.JPG)
Agenda_r.JPG "Druk op het pictogram om naar de agenda van de Grote Kerk te gaan!")
